اين نماز را ـ که به نام‌هاي « نماز حبوه » و « نماز تسبيح » هم ناميده شده است ـ حضرت رسول اکرم(ص) پس از فتح خيبر و به هنگام ورود جعفربن ابي‌طالب( برادر حضرت علي(ع) ) از هجرت حبشه به مدينه، به عنوان هديه، به وي تعليم فرمود.

در اين باره امام صادق (ع) مي‌فرمايد:

پيامبر خدا (ص) به جعفر فرمود: آيا به تو هديه‌اى بدهم؟ آيا به تو بخششى نمايم؟ آيا به تو عنايتى کنم؟ جعفر عرض کرد: آرى يا رسول الله!

مردمى که در کنار رسول خدا (ص) بودند گمان کردند که حـضرت مى‌خواهد به او طلا يا نقره ببخشد، لذا هجوم آوردند تا هديه پيامبر را ببينند؛ اما پيامبر فرمود: عملى را به تو هديه مى‌کنم که اگر هر روز آن‌را انجام دهى، از دنيا و آن‌چه در دنياست براى تو بهتر باشد، و اگر هر دو روز به يک بار انجام دهى، خداوند گناهانِ بينِ آن دو روزت را مى‌بخشد، و اگر هر جمعه يا هر ماه و يا هر سال يک بار به انجام آن توفيق يابى، خداوند گناهان بين اين دو نمازت را ـ اگرچه يک سال باشد ـ مى‌بخشد .[1]

سپس اين نماز را به جناب جعفر آموخت.

اين نماز بسيار مهم و ارزشمند است و با سندهاي فراوان و معتبر، از شيعه و سني به صورت متواتر نقل شده است. فضيلت و برکات بسياري براي اين نماز گفته شده است که مهم‌ترين آن آمرزش گناهان بزرگ و برآوردن حاجات و حلّ مشکلات دنيا و آخرت است.

به گفته‌ي صاحب جواهر 1 : « ائمه اطهار (ع) برخواندن آن مداومت داشته‌اند ».[2]

خواندن اين نماز در هر زماني مستحب مؤکّد است و سزاوار است هر وقت که توفيق حاصل گردد از آن غفلت نشود؛ به‌خصوص آن‌که امام صادق(ع) مي‌فرمايد:

اي مفضّل! هرگاه سختي و حاجت مهمّي داشتي، پس؛ نماز جعفر را بخوان و پس از آن به اين دعا ـ دعاي « يا ربِِّ يا ربِِّ ... اللّهمَّ إنّي أفتَتِحُ » که پس از به‌جا آوردن نماز جعفر خوانده مي‌شود ـ دعا کن و از خدا حاجاتت را طلب کن که انشاءالله روا خواهد شد .[3]

اما با فضيلت‌ترين وقت آن: صبح روزهاي جمعه، هنگام طلوع آفتاب، و شب نيمه شعبان است.

همچنين نماز جعفر طيّار را در هر حالتي؛ اعم از سفر يا حَضَر و در هر مکاني؛ به‌خصوص مَشاهد شريفه امامان معصوم(ع) ، مي‌توان به‌جا آورد.

مرحوم علامه مجلسي(قدس سره) در خصوص خواندن اين نماز در حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) و امامان ديگر(ع) نقل مي‌کند که :

هرکسي به زيارت امام رضا يا يکي از امامان معصوم(ع) مشرّف شود و در حرمش نماز جعفر طيّار را بخواند، در مقابل هر يک رکعت از آن نماز، ثواب کسي که هزار حج و هزار عمره به‌جا آورده و هزار بنده آزاد کرده و هزار مرتبه به جهاد در راه خدا با پيامبر خدا ايستاده باشد، در نامه اعمالش نوشته مي‌شود. و براي هر قدمش، ثواب صد حج و صد عمره و آزاد کردن صد بندة در راه خداست. و براي او ثواب صد حسنه و محو صد گناه در نامه عملش ثبت مي‌گردد .[4]

آداب و کيفيت نماز جعفر طيّار

اين نماز چهار رکعت است با دو تشهد و دو سلام؛ يعني دو تا دو رکعتي.

اگرچه در هر رکعتِ اين نماز، پس از قرائت سورة « حمد »، هر سوره‌اي خوانده شود کفايت مي‌کند؛ ليکن مستحب است به روش ذيل به‌جا آورده شود:

× در رکعت اول بعد از سوره « حمد »، سوره زلزله: « إذا زلزلت »؛

× و در رکعت دوم بعد از سوره « حمد » ، سوره عاديات : « والعادياتِ ضَبحاً »؛

× در رکعت سوم بعد از سوره « حمد »، سوره نصر : « إذا جاء نصرُالله »؛

× و در رکعت چهارم بعد از سوره « حمد »، سوره اخلاص : « قل هو الله أحد ».

***

پس از خواندن حمد و سوره در هر چهار رکعت ـ به روشي که در بالا گفته شد ـ قبل از رفتن به رکوع، 15بار ذکر تسبيحات: « سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ » گفته شود.

× در رکوع همين ذکر 10 بار؛

× پس از بلند شدن از رکوع ـ در حال قيام ـ همين ذکر 10بار؛

× در سجده اول باز همين ذکر 10 بار؛

× بين دو سجده ـ در حالي که نشسته ـ همين ذکر 10 بار؛

× در سجده دوم همين ذکر 10 بار؛

× پس از سجده دومِ هر رکعت هم ـ يعني در رکعت اول قبل از برخاستن و همچنين در رکعت دوم قبل از تشهد و سلام ـ 10بار اين تسبيحات گفته شود، که روي هم در هر رکعت 75 بار و در مجموعِ چهار رکعت 300 بار اين تسبيحات گفته مي‌شود.

***

مستحب است در سجده دوم از رکعت چهارم اين نماز، بعد از تسبيحات فوق اين دعا را بخوانند:

سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْوَقَارَ، سُبْحَانَ مَنْ تَعَطَّفَ بالْمَجْدِ وَ تَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحَانَ مَنْ لا يَنْبَغِي التَّسْبِيحُ إِلّا لَهُ، سُبْحَانَ مَنْ أَحْصَى كُلَّ شَيْ‏ءٍ عِلْمُهُ، سُبْحَانَ ذِي الْمَنِّ وَ النِّعَمِ ،سُبْحَانَ ذِي الْقُدْرَةِ وَ الْكَرَمِ، اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتَابِكَ وَ اسْمِكَ الْأَعْظَمِ وَ كَلِمَاتِكَ التَّامَّةِ الَّتِي تَمَّتْ صِدْقاً وَ عَدْلاً، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ افْعَلْ بِي كَذَا وَ كَذَا

به‌جاي اين کلمات: « وَ افْعَلْ بِي كَذَا وَ كَذَا » حاجات خود را به عربي يا فارسي از خداوند بخواهند که انشاء الله مستجاب است.

***

در رکعت دوم هر دو رکعتي از نمازِ جناب جعفر، بعد از تسبيحات و قبل از رکوع، خواندن قنوت هم مستحب است.

بهتر است ذکر رکوع ( سبحان ربّى العظيم و بحمده ) و ذکر سجود ( سبحان ربّى الأعلي و بحمده ) در تمام رکعات نماز جعفر طيّار، قبل از تسبيحات يا بعد از آن، گفته شود.

دعاى پس از اتمام نماز جعفر طيّار

پس از پايان نماز، دست‌ها را به آسمان بلند کند و اين دعا را بخواند:

« يَا رَبِّ يَا رَبِّ » به اندازه يک نفس، « يَا رَبَّاهُ يَا رَبَّاهُ » به اندازه يک نفس، « رَبِّ رَبِّ » به اندازه يک نفس،
« يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ » به اندازه يک نفس، « يَا حَيُّ يَا حَيُّ » به اندازه يک نفس، « يَا رَحيمُ يَا رَحيمُ » به اندازه يک نفس.

پس از آن هفت مرتبه: « يَا رَحمنُ يَا رَحمنُ » و هفت مرتبه بگويد: « يَا أرحَمَ الرّاحِمين » و در پايان بخواند:

اللَّهُمَّ إِنِّي أَفْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِكَ، وَ أَنْطِقُ بِالثَّنَاءِ عَلَيْكَ، وَ أُمَجِّدُكَ

خدايا من گفتارم را به ستايش تو آغاز مي‌كنم، و به ثناي تو زبان مي‏گشايم ، و تو را به بزرگي ياد مي‏كنم،

وَ لا غَايَةَ لِمَدْحِكَ، وَ أُثْنِي عَلَيْكَ وَ مَنْ يَبْلُغُ غَايَةَ ثَنَائِكَ، وَ أَمَدَ مَجْدِكَ،

و ستايشت پايان ندارد ، و تو را ثنا گويم ولي آنكس كه به منتهاي ثناي تو و انتهاي عظمتت برسد كيست؟

وَ أَنَّى لِخَلِيقَتِكَ كُنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِكَ، وَ أَيَّ زَمَنٍ لَمْ تَكُنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِكَ،

وكجا مخلوق تو مي‏توانند به‌كنه معرفت بزرگي تو برسند، و چه وقت بوده كه تو به فضل خويش ستوده نبوده‏اي،

مَوْصُوفاً بِمَجْدِكَ، عَوَّاداً عَلَى الْمُذْنِبِينَ بِحِلْمِكَ، تَخَلَّفَ سُكَّانُ أَرْضِكَ

و به مجد و عظمت موصوف نگشته‏اي، و با بردباري خود بر گنهكاران پي ‏در پي بازنگشته‏اي، ساكنان زمينت

عَنْ طَاعَتِكَ، فَكُنْتَ عَلَيْهِمْ عَطُوفاً بِجُودِكَ، جَوَاداً بِفَضْلِكَ،

از اطاعت تو سر باز زدند، ولي تو بر آنها به بخشش مهر ورزي، و به فضل خويش بر آنها جود و کرم كردي،

عَوَّاداً بِكَرَمِكَ، يَا لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ.

و به كرمت پي ‏در پي برآنها نظر کردي، اي كه نيست معبودي جز تو نعمت‏ دهنده بسيار و صاحب جلالت و كرامت.

پس از پايان اين دعا سزاوار است شخص، حاجات مهمّه و ضروري خود را از خداوند مسئلت نمايد، انشاءالله برآورده مي‌شود.

درپايان ضمن طلب مغفرت براي تمام مؤمنين و مؤمنات، والدين حضرت آيـةالله العظمي صانعي و همسر مکرّمة ايشان بانو حاجيه خانم شفيعي را از دعاي خير فراموش نفرماييد.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. وسايل الشيعه ج 8، ص 49، ح 1.

[2]. جواهر الکلام ج 2، ص 199.

[3]. بحارالأنوار ج 88، ص 200، باب فضل صلاة جعفر بن ابي طالب، ح 4.

[4]. بحارالأنوار ج 100، ص 137، ح 25.