در گذشته انواع و اقسام ضمان‌ها وجود داشت که در سایه‌ آنها افراد مطمئن بودند که اگر حادثه ناگواری برای آن‌ها پیش بیاید، افرادی وجود دارند که مکلفند آن گرفتاری‌ها را برطرف سازند که در قالب ضمان عاقله، ضمان جریره و... ایفای مسؤولیت می‌کردند. امروزه همان ضمان‌ها شکل جدیدی پیدا کرده و نام بیمه را به خود اختصاص داده است که هم در محتوا و هم در شکل، از آنچه قبلاً بوده است، کامل‌تر می‌باشد. بنابراین، نباید نوع تعاون و همیاری امروزی را به عین تعاون‌های صدر اسلام ارجاع داد و خواست که امروزه نیز قبایل، یکدیگر را ضمان کنند و به دنبال ضمان عاقله، ضمان جریره، ضمان عتق و غیره بود، بلکه امروزه چون مردم نیاز به یکدیگر را حس می‌کنند و از طرفی با گسترش ماشین و ماشینیسم، افراد از قبایل و شهر خود جدا گشته‌اند و افراد یک فامیل ممکن است در گوشه گوشه‌ جهان پراکنده باشند، این تعاون و همکاری را در شکل نوینی به نام «بیمه‌ اجتماعی»، «بیمه‌ ملی»، «بیمه‌ حوادث»، «بیمه‌ سرقت» و... انجام می‌دهند. بنابراین، اگر در گذشته، عاقله، دیه‌ قتلِ خطایی قاتل را پرداخت می‌کرد، امروز دیه‌ قتل خطایی رانندگی را بیمه و دیه‌ قتل خطایی کارهای ساختمانی را بیمه‌ دیگر و دیه‌... را بیمه‌ دیگری عهده‌دار می‌باشد. علاوه بر اینها، بیمه‌هایی وجود دارد که خسارات مالی را جبران می‌کنند و بیمه‌هایی، حتی بیکار‌شدن کارگر از کارش را جبران می‌نمایند و همه‌ اینها را می‌توان گسترش کمی و کیفی همان ضمان‌های موجود در صدر اسلام دانست. می‌توان گفت که چون آن ضمان‌ها از احکام امضایی اسلام بودند، پس نوع و شکل آن موضوعیتی نداشته است و با آمدن انواع بهتر آن ضمان‌ها تعطیل می‌شود و انواع بیمه‌ها با شکل مدرنش جایگزین آن‌ها می‌گردد. بنابراین، حکومت باید به‌گونه‌ای قانون تصویب کند و به اجرا گذارد که همه بتوانند نیاز خود را به نحو احسن از راه بیمه حل کنند. مثلاً شرکت‌های بیمه‌گر، حق بیمه‌ خود را تا حد امکان پایین بیاورند و سرویس‌دهی و پوشش را تا حداکثر بالا ببرند تا رغبت افراد به بیمه‌شدن افزایش یابد. همان‌گونه که در قبل از اسلام، رؤسای قبایل از غنیمت‌ها یک چهارم ـ 25 درصد ـ می‌گرفتند و ضمان خون‌ها را تقبل می‌کردند، میهمان‌های رسیده را پذیرایی می‌کردند، از افراد قبیله حمایت می‌کردند و ریاست قبیله را نیز عهده‌دار می‌شدند. ولی پیامبر اکرم (ص) و به طور کلی دین اسلام از غنیمت‌ها یک پنجم ـ 20 درصد ـ گرفت و علاوه بر اموری که رؤسای قبایل انجام می‌دادند، هزینه‌ فقیران، مسکینان و بدهکاران ناتوان را نیز به عهده گرفت؛ به‌گونه‌ای که حتی مردم غیر مسلمان چون تحت تسلط مسلمانان بودن را مقرون به صرفه دیدند، با این‌که کافر بودند، ولی تحت بیرق اسلام می‌جنگیدند، غنیمت می‌گرفتند و از مزایای دولت اسلام بهره‌مند می‌شدند.

خلاصه این‌که همان‌گونه که در عرف عقلا، بیمه‌ها جای ضمان‌ها را گرفته‌اند، باید در این زمان بیمه‌های گوناگون، جای عاقله و ضمانت‌های جریره، عتق و غیره را بگیرند که این هم از یک طرف بسته به عملکرد بیمه‌گرها دارد و از طرفی بسته به آگاهی افراد که نیاز خود را به بیمه احساس کنند و آگاهی‌شان در این رابطه بالا رود و بدانند آن نیازی را که زمانی طایفه و عشیره برآورده می‌ساخت و زمانی انتظار برآورده‌شدنش را از اموال بلوکه‌شده داشته‌اند، امروز آن نیاز را بیمه به بهترین نحو برمی‌آورد و بسیار مقرون به صرفه‌تر نیز هست و از سومین جهت، قانون‌گذار، ضمان‌های دوران سابق را حذف و بیمه را جایگزین آن سازد.

با این تفاصیل، عقلِ عُقَلا آنان را تحریک می‌کند که بیمه‌گذاری کنند و روشن خواهد شد که الزام عقلی بالاترین الزام‌هاست. علاوه بر آن، حس استقلال‌طلبی انسان‌ها و زیر بار منّت دیگران نرفتن و نان از دسترنج خود خوردن آنان نیز باعث می‌شود که به سوی بیمه‌شدن روی آوردند تا خودشان تضمینی داشته باشند، نه این که در اثر حادثه‌ای، مال‌باخته شوند، سلامتی ازدست‌داده شوند، آن‌گاه فقیر و محتاج شوند و چون فقیر، محتاج و... هستند، گه‌گاهی طایفه به فریاد آنان برسد و در نبود طایفه یا فقر و ناداری آنان، حکومت و امام مسلمانان آنان را تحت تکفّل قرار دهد. تازه روایت‌ها، مسؤولیت امام را پس از مسؤولیت‌های دیگران و در رتبه‌ متأخر از همه مسؤولیت‌‌ها می‌داند؛ یعنی اگر کسی خودش عاجز بود و عاقله‌ای نداشت یا عاقله نمی‌توانست پرداخت کند و ضمان دیگری نیز نداشت، آن‌گاه نوبت به امام می‌رسد؛ انسان‌ها طبعاً نمی‌خواهند یاری‌رساندن به آنان چندین واسطه بخورد و زمان زیادی طول بکشد و به همین جهت است که افراد سعی می‌کنند برای گرفتاری‌های روزمره‌ خود پول، دارایی و تنخواه در دست داشته باشند و وقتی می‌بینند در مواردی نمی‌توانند چنین پولی را مستقیماً داشته باشند، به فکر مشارکت و تعاون با یکدیگر می‌افتند. حال اگر بدانند که می‌توانند از بیمه‌گذاری به راحتی و بدون اتلاف وقت به خواسته‌ خود برسند، حتماً بر چنین چیزی اقدام خواهند کرد. خصوصاً اگر بدانند بیمه می‌تواند در مجموع بیش از پولی که می‌گیرد، خدمات‌دهی داشته باشد.