حنفیه و مالکیه قائل به دیه هستند. چون او سزاوارترین فرد نسبت به یاری‌دادن خویش است، اما شافعیه گفته‌اند متحمل دیه نمی‌شود. شافعی در قتل شبه عمد، دیه را بر عاقله (خویشاوندان ذکور) واجب می‌داند (تیمی، بی‌تا، ج2، ص1214). در زمان پیامبر (ص) دیه بر قبیله جانی واجب بود تا این‌که در زمان خلیفه دوم هنگامی که دیوان منظم شد، عاقیه را اهل دیوان قرار داد. حنفیه آن را پسندیدند، اما مالک و شافعیه با آن مخالفت کردند و معتقدند پس از پیامبر (ص) نسخی نیست و کسی حق ندارد حکمی را تغییر دهد (سید سابق، 1983م، ج2، ص471)؛ هرچند همه مذاهب در پرداخت دیه از سوی عاقله در سه سال متفقند، اما شافعی گفته است دیه‌ای که بر قاتل واجب است، باید فوراً پرداخت شود؛ چون تأخیر برای تخفیف و آسان‌گیری بر عاقله است و قتل عمد محض به آن ملحق نمی‌شود. امام شافعی دیه را به‌طور کامل بر عاقله لازم می‌داند؛ چه کم یا زیاد و برحسب مرتبه قرابت در بین آنان تقسیم می‌شود؛ چون پیامبر (ص) دیه را بر عاقله لازم دانسته، نه جانی. بر شخص غنی یک دینار و بر فقیر نیم دینار واجب است و اگر قاتل عصبه نداشته باشد، دیه از بیت المال پرداخت می‌شود؛ زیرا پیامبر (ص) فرموده است: «و أنا ولی من لا ولی له» (طباطبایی، 1418 ق، ج 11، ص 100) و اگر خانواده‌اش فقیر باشند و نتوانند دیه را بپردازند، از بیت المال پرداخت می‌شود و همین‌طور اگر مسلمانان در جنگ شخصی را به ظن این‌که کافر است بکشند و معلوم شود که مسلمان است، دیه‌اش از بیت المال پرداخت می‌شود. هم‌چنین اگر شخصی در ازدحام کشته شود، دیه‌اش از بیت المال پرداخت می‌شود؛ چون مسلمانی است که با عمل مسلمانان کشته شده است. شافعی گفته است پیامبر دیه «یمان» پدر «حذیفه» را که در جنگ احد از سوی مسلمانان کشته شده بود، پرداخت کرد. پس نظر شافعی این است که دیه قتل خطا باید از سوی عاقله پرداخت شود، اما حنفیه در زمان حاضر دیه را از مال شخص جانی لازم می‌داند. شافعی گفته است، اگر عاقله نداشته باشد، از بیت المال پرداخت می‌شود (ابن قدامه، 1969م، ج7، ص788).